Trông trăng, phá cỗ: Khi văn hóa truyền thống thắp sáng đêm rằm

Tết Trung thu từ lâu đã trở thành một “bảo tàng sống” lưu giữ biết bao nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc. Trong đó, không thể không kể đến “trông trăng, phá cỗ” – nghi thức quen thuộc, gợi nhắc ký ức tuổi thơ và gắn kết tình cảm gia đình, cộng đồng.

Trông trăng – Nâng niu khoảnh khắc sum vầy dưới ánh trăng thu

Tết Trung thu gắn liền với hình ảnh vầng trăng rằm tháng Tám tròn đầy, sáng vằng vặc trên bầu trời đêm. Từ ngàn đời nay, người Việt đã coi trọng việc “trông trăng” trong ngày Tết Đoàn viên, bởi nó mang nhiều ý nghĩa văn hóa và tinh thần sâu sắc.

Xuất phát từ nền văn minh lúa nước, người nông dân Việt Nam từ xa xưa đã biết thờ cúng mặt trăng như một vị thần linh cai quản mùa màng, ban cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no. Vào đêm rằm tháng Tám, khi vầng trăng tròn và sáng nhất, người ta thường bày biện mâm cỗ, hương hoa ra sân, hướng về phía mặt trăng và thành tâm cầu mong cho một năm mới bội thu, gia đình hạnh phúc, an khang.

Theo thời gian, “trông trăng” không chỉ dừng lại ở ý nghĩa cầu mùa màng bội thu mà còn trở thành “bến đỗ tâm hồn” của con người trong cuộc sống hiện đại đầy biến động. Vầng trăng rằm tháng Tám không chỉ là biểu tượng cho sự no đủ, tròn đầy, đánh dấu mùa màng bội thu mà còn là nơi để con người gửi gắm những tâm tư, nguyện ước thầm kín.

Dưới ánh trăng dịu dàng, mọi ưu phiền của cuộc sống như được gác lại, nhường chỗ cho những phút giây thư thái, bình yên. Ngắm nhìn vầng trăng tròn và sáng vằng vặc trên cao, lòng người như được thanh thản, nhẹ nhàng hơn. Khoảnh khắc ấy thi vị và lãng mạn biết bao khi được cùng người thân yêu quây quần bên nhau, thưởng thức tách trà nóng, miếng bánh ngọt và ngắm nhìn vầng trăng dát vàng trên cao.

Trong đêm Trung thu, gia đình sum họp, con cháu từ phương xa trở về. Khoảnh khắc được ngồi cạnh ông bà, cha mẹ, nghe kể chuyện xưa tích cũ, cùng ngắm trăng, thưởng thức những miếng bánh thơm ngon đã trở thành ký ức đẹp đẽ, khó phai trong lòng mỗi người con xa quê. “Trông trăng” đã trở thành sợi dây vô hình gắn kết tình cảm gia đình, thế hệ, góp phần giữ gìn nền nếp gia phong trong xã hội hiện đại.

Xem thêm: Rước đèn Trung thu: Ánh sáng truyền thống bừng lên trong đêm hội trăng rằm

Phá cỗ – Sắc màu tuổi thơ, hương vị sum vầy

Bên cạnh nghi thức “trông trăng” đầy ý nghĩa, “phá cỗ” là hoạt động được mong chờ nhất trong đêm Trung thu, đặc biệt là với trẻ em. Mâm cỗ Trung thu không chỉ đơn thuần là sự kết hợp ngẫu hứng của những món ăn ngon, mà nó còn chất chứa những giá trị tinh thần sâu sắc, thể hiện nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.

Từ xa xưa, người Việt đã quan niệm “mâm cao cỗ đầy” trong những dịp lễ Tết là biểu tượng của sự sung túc, đủ đầy, thể hiện mong muốn về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Mâm cỗ Trung thu cũng không ngoại lệ. Mỗi món ăn trong mâm cỗ Trung thu đều được lựa chọn kỹ lưỡng và ẩn chứa những ý nghĩa riêng:

• Bánh Trung thu: Hình ảnh chiếc bánh tròn đầy, vàng ươm, tượng trưng cho sự sum vầy, viên mãn. Những hoa văn tinh xảo với hình ảnh chú cá chép, bông hoa, chữ Phúc – Lộc – Thọ… được in trên mặt bánh thể hiện mong muốn về một cuộc sống đủ đầy, sung túc. Hương vị bánh Trung thu cũng vô cùng đa dạng, từ vị ngọt ngào của đậu xanh, hạt sen đến vị mặn mà của lạp xưởng, trứng muối,… như chính hương vị của cuộc sống.
• Bưởi: Hình dáng tròn đầy, múi bưởi chặt chẽ, tượng trưng cho sự sum vầy, đoàn tụ.
• Hồng: Lựa chọn những quả hồng đỏ mọng, chín đều tượng trưng cho may mắn, tài lộc.
• Na: Với nhiều hạt, na tượng trưng cho con đàn cháu đống, gia đình sung túc.
• Chuối: Phát âm gần giống chữ “trúng” trong văn hóa dân gian, chuối thể hiện mong muốn về sự may mắn, thành công.

Sau khi bày biện mâm cỗ cúng gia tiên, phần được các em nhỏ mong chờ nhất chính là “phá cỗ”. Không khí vui nhộn, rộn rã tiếng cười khi được cùng nhau bày cỗ, rước đèn, nghe ông bà, cha mẹ kể chuyện chị Hằng, chú Cuội, phá cỗ và thưởng thức những món ăn ngon, nhận quà từ ông bà, cha mẹ là những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ, khó quên trong lòng mỗi người.

“Trông trăng, phá cỗ” không chỉ là nét đẹp truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc mà còn góp phần giáo dục thế hệ trẻ về lòng biết ơn, sự sẻ chia và yêu thương. Bên cạnh đó, đây còn là dịp để thắt chặt tình cảm gia đình, gắn kết cộng đồng, tình làng nghĩa xóm. Mỗi mùa Trung thu đến, hãy cùng nhau gìn giữ và lan tỏa nét đẹp văn hóa này, để ngày Tết Đoàn viên thêm phần ý nghĩa.